EBEVEYNLER DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE HAKKINDA NE BİLİYORSUNUZ?
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Nedir ?
Son zamanlarda sıkça duyduğumuz hastalıklardan biri de dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğudur.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocukların dikkat süreleri akranlarına göre daha kısadır. Bu çocuklar evde veya okulda dikkatlerini yoğunlaştıramadıkları için zorluk yaşarlar. İşitme duyusu ile ilgili örnek vermek gerekirse sınıfta öğretmenin sesini duyarken aynı zamanda yoldan geçen aracın sesini de duyarlar. Bu görme duyusunda da benzer şekilde gerçekleşir. Örneğin öğretmeni, öğretmenin tahtadaki yazdıklarını görürken arkadaşının defterine neler çizdiğini de görür.
Konsantre olmakta güçlük çekerler. Akranlarına göre daha hareketlilerdir. Davranışlarını tasarlayamaz ve planlı çalışamazlar.
Üç temel belirtiler kümesinden oluşur:
Dikkat Eksikliği belirtileri:
•Dikkatin kolayca dağılması,
•Dikkatsizlikten kaynaklanan hatalar yapma,
•Ev ödevi ve benzeri zihinsel çaba gerektiren işleri yapmaktan kaçınma,
•Günlük yaşantıda unutkanlık.
Aşırı Hareketlilik belirtileri:
• Oturduğu yerde kıpırdanma ve ellerin ayakların oynatılması,
• Sakince oyun oynayamama ya da başka bir işle uğraşma,
•Çok konuşma.
İmpulsivite/Dürtüsellik belirtileri:
• Sabırsızlık,
• Sorulan sorulara tamamlanmadan cevap verme,
• Sosyal ortamlarda problemlere neden olacak şekilde başkalarını engelleme veya araya girme.
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu’nun üç ayrı biçimi vardır:
Dikkat eksikliğinin önde geldiği tip: Dikkat eksikliği belirtileri ön plan olup, aşırı hareketlilik ve dürtüsellik ya yoktur ya da kayda değer şiddette değildir.
Aşırı hareketliliğin ve dürtüselliğin önde geldiği tip: Aşırı hareketlilik ve dürtüsellik belirgin olarak vardır.
Birleşik tip: En sık görülen tip birleşik tiptir.
Tanı nasıl konur?
Maalesef uzman sayısının yetersizliği ve ailelerin yeterince konu ile ilgili bilgiye sahip olamamalarından dolayı DEHB’liçocukların bir kısmı gözden kaçıyor.
Belirtilerin yedi yaştan önce başlaması, ev okul ve benzeri en az iki alanda görülmesi gerekmektedir. Ayrıca bu belirtileri süreklilik göstererek günlük yaşamı etkilemesi gerekmektedir.
Tanı koymada zorluk yaşanan grup okul öncesi çocuklardır. Çünkü bu gruptaki çocukların çoğu hareketli olup davranışları değişkendir. Okul öncesi çocuklarda tanı koymak için acele edilmeyerek gelişimin izlenilmesi ve zaman içinde değerlendirme yapılması gerekmektedir.
Uzman muayene bulgularını psikometrik test sonuçları öğretmen ve aileden aldığı bilgiler ile birleştirerek sonuca ulaşır.
Çevresel faktörler ya da aile tutumları DEHB oluşmasına neden olur mu ?
Çevresel faktörler ya da aile tutumları DEHB oluşmasına neden olmaz. Ama bulguların artmasında ya da azalmasında ve ek sorunların çıkmasında etkisi vardır.
DEHB kalıtsal bir hastalık mıdır?
DEHB kalıtsal yönü olan bir hastalıktır. Anne ya da babada DEHB olması çocukta bu hastalığın görülme riskini %50-60 oranında artırmaktadır.
Tedavi nasıl yapılır?
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunda ilaç tedavisi son derece etkilidir.
Ailenin hastalık hakkında bilgi ve destek alması çocuklarına doğru yaklaşımda bulunmaları için önemlidir. Bu çocukların daha fazla düzene ve kurallara ihtiyacı vardır. Enerjilerini boşaltıcı etkinliklerde bulunmaları gerekir.
Uzmanın öğretmene hastalık hakkında bilgi vermesi ve iletişim içinde olması önemlidir.
Tedavi edilmeyen çocukları bekleyen risk faktörleri nelerdir?
DEHB’li çocuklar eğitimlerine yeterince odaklanamadıkları için okul hayatlarında başarısız olacaklardır. Çevresindeki insanlar tarafından sürekli eleştirilere maruz kalacakları içinde özgüvenleri düşük bireyler olarak yetişeceklerdir.
DEHB’li çocuklarda depresyon, kaygı bozukluğu, tik bozuklukları veya davranış bozuklukları oluşabilir.
Yapılan araştırmalar bu çocukların ergenlik döneminde alkol ve madde kullanımına daha yatkın olduklarını saptamıştır.
Bu sebeplerden dolayı erken tanı konulması ve etkili bir tedaviye zamanında başlanması çok önemlidir.
Uzm. Klinik Psikolog& Aile ve Oyun Terapisti
B.Berrak YÖRÜK